Verkoeling op de warmste dagen van het jaar

Op de warmste dagen van het jaar is een airco bijna onmisbaar in huis. Dit apparaat zorgt snel en effectief voor een aangenaam binnenklimaat in elke ruimte. Airco’s bestaan in allerlei soorten en maten waardoor er voor iedere woning en situatie wel een passende oplossing te vinden is. In dit artikel staat duidelijk uitgelegd hoe een airco werkt, welke mogelijkheden er zijn en welke voordelen het biedt. Zo blijft het thuis altijd comfortabel, ook als de temperaturen buiten flink oplopen.

Geschiedenis van de airco

Al eeuwenlang wil de mens zich wapenen tegen de hitte van de aarde. In de oudheid probeerden de Egyptenaren gebouwen te koelen door riet in een raamopening te hangen en te bevochtigen. Door het verdampen van water én de wind die tegen het riet blies werd de ruimte gekoeld.

De Romeinen bouwden kleine waterleidingen in de muren van hun huizen om de ruimtes zo koel te maken. En ook de Perzen hadden hun eigen oplossing. In de middeleeuwen maakten ze gebruik van windtorens, waarin de wind werd opgevangen en langs water werd gevoerd om de lucht af te koelen. Allemaal oplossingen die hun tijd ver vooruit gingen. Echter…

Het eerste systeem dat begon te lijken op wat we nu een airco noemen werd pas in de achttiende eeuw ontwikkeld. De grondlegger hiervan was John Gorrie, een arts afkomstig uit South Carolina. Hij verhuisde naar om onderzoek te doen naar tropische ziektes. Tijdens zijn werk merkte hij dat bepaalde ziektes, zoals gele koorts, vooral voorkwamen in het warme zuiden en veel minder in het koelere noorden van de Verenigde Staten. Gorrie vermoedde dat hitte een belangrijke rol speelde in de verspreiding van deze ziektes en geloofde dat koeling een positieve invloed kon hebben op het herstel van patiënten.

In eerste instantie probeerde hij ziekenhuiskamers te koelen met blokken ijs, maar in het hete Florida was ijs moeilijk te verkrijgen. Daarom besloot hij een systeem te ontwerpen waarmee hij zelf ijs kon maken. Hij bouwde een stoommachine die lucht door water blies waardoor het water afkoelde en bevroor. Het geproduceerde ijs werd via een systeem in het plafond van de ziekenhuiskamers geplaatst zodat de lucht in de kamer geleidelijk gekoeld werd.

In 1851 kreeg John Gorrie patent op zijn ontwerp. Hiermee wordt hij gezien als de grondlegger van de moderne vriezer. Hoewel hij vaak wordt genoemd als de uitvinder van de airco is die titel hem nooit officieel toegekend. Toch wordt zijn werk gezien als een belangrijk fundament voor de ontwikkeling van moderne koelsystemen.

In 1902 werd het idee voor de moderne airconditioning bedacht. Willis Haviland Carrier is de bedenker en was destijds een engineer bij een bedrijf in Buffalo. De aanleiding voor het bedenken van een airco was de hitte in een drukkerij in Brooklyn. Het papier met de verse inkt trok namelijk krom door de warmte in het gebouw. Carrier ontwikkelde een mechanische machine waarin de warmte lucht het apparaat in werd gezogen en daarna langs een aantal spoelen werd geblazen. Deze spoelen werden gekoeld door middel van water en chemische stoffen als ammoniak. De afgekoelde lucht kwam via een ventilator weer terug in dezelfde ruimte.

De eerste airco was ontwikkeld, maar deze was nog veel te groot én te luidruchtig voor de woningmarkt. Rond 1933 werd de eerste airco ontwikkeld die aan de buitenkant van een raam bevestigd kon worden. Deze modellen waren alleen veel te duur voor het ‘gewone volk’.

Alleen de rijke bevolking kon hier gebruik van maken.  In 1939 werd de eerste airco in een auto geplaats, maar pas na de tweede wereld oorlog werd koude lucht voor iedereen beschikbaar. De airco was vanaf het begin tot nu (nog steeds) populairder in de Verenigde Staten dan in Europa. Toch, met de steeds heter wordende zomers is de airco een ontzettend gewild apparaat in huis.

Hoe werkt een airco?

Een airco lijkt sterk op een lucht-water warmtepomp, waar eerder al een blogartikel over verscheen. Het belangrijkste verschil is dat een airco vooral bedoeld is om te koelen, terwijl een lucht-water warmtepomp kan verwarmen, koelen en warm tapwater levert. Toch werken beide apparaten volgens hetzelfde basisprincipe. Hieronder leggen we precies uit hoe dat werkt.

Stel, er hangt een airco-unit in een woonkamer boven de deur. Deze binnenunit zuigt warme lucht uit de kamer aan. De warme lucht stroomt vervolgens langs de verdamper, waarin een koud koelmiddel circuleert. Door het temperatuurverschil tussen de warme lucht en het koude koelmiddel ontstaat er verdamping. Dit proces zorgt ervoor dat de warmte uit de lucht wordt opgenomen, waardoor er koude lucht overblijft die terug de woonkamer ingeblazen wordt.

De opgenomen warmte zorgt ervoor dat het koelmiddel verdampt. Dit warme koelmiddeldamp wordt vervolgens via leidingen naar de compressor in het buitendeel geleid. De compressor perst deze damp samen waardoor de druk en temperatuur sterk toenemen. Dit principe lijkt op het samenpersen van lucht in een fietspomp: door de verhoogde druk ontstaat warmte, iets wat duidelijk voelbaar is als de lucht niet weg kan doordat er een vinger op het ventiel ligt.

Vervolgens stroomt het hete koelmiddelgas door naar de condensor, die zich in het buitendeel van de airco bevindt. Hier geeft het koelmiddel zijn warmte af aan de buitenlucht en verandert daardoor weer in vloeistof. Daarna stroomt het vloeibare koelmiddel door naar het expansieventiel, dat ervoor zorgt dat het koelmiddel sterk afkoelt. Hierdoor is het klaar om opnieuw warmte uit de binnenlucht te halen en begint de cyclus weer van voor af aan.

Zo zorgt een airco ervoor dat er continu koele lucht in huis beschikbaar blijft, terwijl de overtollige warmte buiten wordt afgegeven.

In de koude wintermaanden kan een airco ook gebruikt worden voor verwarming. Hierbij draait het proces zich om. De airco trekt buitenlucht aan, verhoogt de temperatuur met behulp van een compressor en blaast de verwarmde lucht de ruimte in. Op deze manier zorgt een airco ook in de winter voor warmte. Let op: een airco is vooral geschikt voor een aantal ruimtes met een binnenunit, zoals een thuiskantoor of slaapkamer. Voor het verwarmen van een volledige woning is de aanschaf van meerdere binnenunits meestal duurder dan een lucht-water warmtepomp.

Welke verschillende airco’s kennen we?

Er zijn verschillende soorten aircosystemen. Denk bijvoorbeeld aan de single-split, multi-split, mobiele airco, monoblock, cassette airco, maar ook de airco in de auto. In dit hoofdstuk gaan we het hebben over de single-split en multi-split airco. De andere systemen hebben vaak een andere toepassing en plaatsen wij niet.

De meest eenvoudige vorm van airconditioning is de single-split airco. Dit systeem bestaat uit één buitenunit en één binnenunit, waarmee een enkele ruimte efficiënt kan worden gekoeld of verwarmd. Het is een ideale oplossing voor bijvoorbeeld een thuiskantoor, slaapkamer of studio. De kosten liggen relatief laag. Voor een bedrag tussen de 1500 en 3500 euro is een comfortabele temperatuur in zowel zomer als winter een feit!

De multi-split airco is als het ware de grote broer van de single-split. Waar een single-split airco zich richt op het koelen of verwarmen van één ruimte, biedt een multi-split systeem de mogelijkheid om meerdere kamers tegelijk te voorzien van een aangenaam binnenklimaat. Denk aan een combinatie van een woonkamer, thuiskantoor en slaapkamer die allemaal apart instelbaar zijn, maar toch samenwerken via één centrale buitenunit. Dat maakt het systeem efficiënt én ruimtebesparend.

Elke binnenunit kan afzonderlijk worden bediend, waardoor temperatuurvoorkeuren per ruimte makkelijk zijn af te stemmen. Ideaal voor gezinnen, of voor situaties waarin overdag in één kamer wordt gewerkt en ’s avonds in een andere wordt ontspannen.

Een multi-split systeem vraagt om een grotere investering dan een single-split. De kosten liggen gemiddeld tussen de 2500 en 5500 euro, afhankelijk van het aantal binnenunits en de complexiteit van de installatie. In ruil daarvoor biedt het systeem volledige klimaatcontrole in meerdere ruimtes met slechts één buitendeel. Voor wie direct meerdere ruimtes in een woning wilt koelen en (bij)verwarmen een uitstekende keuze!

Wat zegt de wet over verkoeling

Zoals we nu weten spelen koudemiddelen een centrale rol in het koelen en verwarmen van ruimtes. Veel van deze middelen behoren tot de F-gassen, gefluoreerde gassen die efficiënt werken maar een negatieve invloed hebben op ons klimaat. Omdat ze bijdragen aan de opwarming van de aarde worden ze door de Europese Unie steeds vaker verboden.

Deze veranderingen hebben directe invloed op de manier waarop airco’s nu en in de toekomst worden toegepast en geïnstalleerd.

Sinds maart 2024 is in Europa een aangescherpte F-gassenverordening van kracht. Deze wet schrijft voor dat koudemiddelen met een hoge milieubelasting stapsgewijs worden afgebouwd. Voor nieuwe installaties gaan steeds strengere milieueisen gelden. Zo mogen kleinere systemen zoals single-split airco’s en compacte warmtepompen binnenkort alleen nog werken met koudemiddelen die een lage impact hebben op het milieu. Ook worden installateurs vanaf september 2025 nogmaals verplicht om gecertificeerd te zijn wanneer zij werken met natuurlijke alternatieven zoals propaan. Deze koudemiddelen zijn milieuvriendelijker maar vaak ook licht ontvlambaar waardoor zorgvuldige installaties én onderhoud essentieel zijn.

Voor consumenten met een bestaande airco verandert er voorlopig weinig. Bestaande systemen mogen gewoon blijven functioneren en kunnen nog steeds worden onderhouden of gerepareerd. Wel blijft het belangrijk om onderhoud serieus te nemen. Regelmatige controle voorkomt storingen en verkleint de kans op lekkage van schadelijke gassen. Naarmate oudere koudemiddelen uit de handel verdwijnen, kunnen systemen die hier nog gebruik van maken wel duurder worden in onderhoud.

Wie nadenkt over de aanschaf van een nieuwe airco doet er goed aan om te kiezen voor een systeem dat al voldoet aan de strengere eisen. Steeds meer modellen werken met koudemiddelen zoals R32 of propaan. Deze zijn niet alleen beter voor het milieu, maar ook vaak energiezuiniger en voorbereid op de toekomst. Bovendien neemt de beschikbaarheid van onderdelen en onderhoudskennis voor deze moderne systemen alleen maar toe.

De richting waarin de markt zich beweegt is duidelijk. Airco’s worden duurzamer, veiliger en efficiënter. Door nu al te kiezen voor een toekomstbestendig systeem, blijft comfort gewaarborgd zonder dat later aanpassingen nodig zijn. Daarmee wordt niet alleen een slimme investering gedaan, maar ook een bewuste stap gezet richting een duurzamere

Alles op een rij nu de juiste keuze maken

De werking van de airco is inmiddels duidelijk. Van de eerste uitvindingen tot het moderne systeem dat vandaag bekendstaat als lucht-lucht warmtepomp. Er zijn verschillende varianten beschikbaar, elk met hun eigen toepassingen, voordelen en prijsniveau. Ook de ontwikkelingen op het gebied van regelgeving en het gebruik van milieuvriendelijke koudemiddelen zijn besproken.

Met deze kennis is het gemakkelijker om een weloverwogen keuze te maken. Toch blijft het belangrijk om goed te kijken welk type aircosysteem past bij de woning en de manier waarop het gebruikt wordt. Factoren zoals de indeling van de ruimtes, het gewenste comfort en de technische mogelijkheden spelen hierbij een belangrijke rol.

Daarom is het raadzaam om advies in te winnen bij een ervaren installateur. Team Gasloos helpt daarbij graag. Door mee te denken in de situatie, helder uit te leggen wat mogelijk is en zorgvuldig te installeren ontstaat er een oplossing die niet alleen vandaag werkt maar ook in de toekomst blijft voldoen. Een comfortabel binnenklimaat begint bij een plan dat klopt.